مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان قم با اشاره به اینکه اکثر تالاب‌ها خشک، بی‌آب یا کم‌آب هستند به‌طوری که چیزی به‌عنوان تالاب مرسوم نیست، گفت: به‌دلیل خشکسالی‌های متعدد و سدهای مختلف که در بالادست رودها زده شده تأمین حقابه‌های زیست‌محیطی امکان‌پذیر نیست.
وی در گفت‌وگو با فارس، الگوهای کشت در کشاورزی و مصرف آب را بسیار تأثیرگذار عنوان کرد و افزود: اگر الگوی کشت از زراعت به سوی باغداری هدایت شود، این افزایش فضای سبز سبب می‌شود از جا‌به‌جایی ریزگردها و گردوغبار جلوگیری شود و به این ترتیب حوضه آبخیز تقویت می‌شود.
اکنون 90درصد آب استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود بنابراین با برنامه‌ریزی صحیح در زمینه صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی، بخشی از آب موجود نیز برای تأمین تالاب‌ها باقی می‌ماند.مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان قم با تأکید بر تقویت و توسعه پوشش گیاهی و فضای سبز افزود: باید با تغییر الگوی کشت، کشاورزی را به سمت کشاورزی دقیق یا نوین هدایت کنیم که نیاز به آب در آن کمتر است.
تقویت پوشش گیاهی حوضه آبخیز از دیگر موارد تأثیرگذار بوده و این امر سبب می‌شود ضریب جذب آب‌های ناشی از بارش باران و برف افزایش پیدا کند.رکنی تصریح می‌کند: در مجوزهایی که برای واحدهای صنعتی صادر شده درخواست می‌شود 10درصد از فضا را به فضای سبز اختصاص دهند.
مدیریت آبخیز یکی دیگر از موارد حائز اهمیت بوده که بر همین اساس پوشش گیاهی مکانی که آب از آنجا به سمت پایین‌دست هدایت می‌شود باید تقویت شود تا ظرفیت جذب آب افزایش پیدا کند.
خطر آلودگی تالاب‌ها
وضعیت آلودگی تالاب‌ها در ایران همواره مورد نقد بسیاری از دوستداران محیط‌زیست در کشور بوده است. عدم‌مدیریت پسماندها و فاضلاب‌ها در محیط تالابی، قطعه‌قطعه‌کردن تالاب، آتش زدن حوضچه‌های نفتی در تالاب و تخلیه پسماندهای نفتی در محدوده تالابی و عدم‌ارائه برنامه‌های احیایی و... ازجمله اقداماتی است که سبب آلودگی تالاب‌ها می‌شود.
سید احمد شفیعی کارشناس مسئول بخش طبیعی اداره‌کل محیط‌زیست استان قم می‌گوید: هرنوع فاضلاب و آلودگی که به منابع چاه‌های جذبی وارد شود در نهایت در کوتاه‌مدت و درازمدت اثر خود را در تالاب بر جای می‌گذارد.
این کارشناس با بیان اینکه به جز آلودگی جزئی در تالاب بهشت‌معصومه در تالاب‌های دیگر آلودگی وجود ندارد، آلودگی این تالاب را به‌دلیل مجاورت با برخی تأسیسات عنوان کرده و رایزنی بین‌دستگاهی را در این زمینه ضروری می‌داند. وی شرکت آب و فاضلاب، شرکت شهرک‌های صنعتی و حفاظت محیط‌زیست را ازجمله نهادهایی ذکر می‌کند که باید این موضوعات را حل و فصل کنند. شفیعی معتقد است: خشکسالی تالاب‌ها از منشأ انسانی نیز برخوردار است زیرا آب را به‌صورت چاه، قنات و سد در منابع بالادستی، کوه‌ها و ارتفاعات برداشت می‌کنند که این امر تأثیرات عمیقی روی تالاب‌های پایین‌دست می‌گذارد و سبب می‌شود تالاب‌ها خشک و خشک‌تر شوند.
وی می‌گوید: سفره‌های آب زیرزمینی در 30سال اخیر در برخی حوضه‌ها 40تا 45متر کاهش آب داشتند بنابراین اگر آمایش آب استان به‌صورت جامع و مدیریت‌شده درنظر گرفته شود نتیجه آن در تالاب‌ها مشاهده می‌شود. وی با تاکید بر اینکه زیست حقابه قمرود به‌طور کامل از بین نرفته است، به تلاش در زمینه بازگرداندن این حقابه اشاره کرده و می‌گوید: بازگشت حقابه قمرود علاوه بر فعال و احیا کردن زیستگاه قمرود، ارزش گردشگری آن را افزایش می‌دهد.
مهندسی مجدد و تجدید نظر روی اقدامات
لازم است حقابه‌های تالاب‌ها تأمین شود تا تالاب‌ها در جای خود ایفای نقش کنند زیرا اگر تالاب‌ها خشک شوند بر اثر وزش باد، نمک موجود در آنها در منطقه جابه‌جا می‌شود و داخل شهر گازهای آلوده به آن می‌چسبد و این غبارهای آلوده در بدن انسان مشکلاتی ایجاد می‌کند.
حسن رضوی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قم درخصوص حفاظت و احیای تالاب‌ها می‌گوید: ما پروژه‌ای در این خصوص تعریف نکرده‌ایم ولی اگر حفاظت محیط‌زیست درخواست یا پیشنهادی درخصوص تالاب‌ها دارد باید آن را ارائه کند تا ما بررسی لازم را داشته باشیم. باید در این زمینه برای مسئولان و مردم فرهنگسازی شود تا با همکاری یکدیگر به این مشکلات پاسخ دهند و با تقویت پوشش گیاهی از فرایند بیابان‌زایی جلوگیری کنند.
پیشینه استان قم نشان می‌دهد که این منطقه در بخش مرکزی کشور حاصلخیز بوده است بنابراین اکنون باید مهندسی مجدد صورت گیرد تا با تجدیدنظر روی اقدامات بررسی شود که به چه دلیل این منطقه حاصلخیزی خود را از دست داده است؟ منابع طبیعی، حفاظت محیط‌زیست و نهادهای مختلف باید با جدیت وارد عمل شده تا طی یک برنامه میان‌مدت و درازمدت فضای سبز این منطقه تقویت شود. رکنی معتقد است: شرایط اقلیمی قم و اصفهان شبیه یکدیگر است بنابراین می‌توانیم با تغییر الگوی کشت و تقویت پوشش گیاهی به سرانه اصفهان برسیم تا تالاب‌ها پرآب شوند.
با توجه به این موارد می‌توان از شرایط آب و هوایی و اقلیمی شهر قم نهایت بهره‌برداری را به عمل آورد و تالاب‌ها به‌عنوان گوهری در کویر قم از این ظرفیت برخوردار هستند که به مکانی برای پذیرایی از گردشگران و محیط‌زیستی مناسب برای جانوران و گیاهان تبدیل شوند.
